Eiga allar auðlindir, sem tilheyra Íslandi, að vera þjóðareign?

Fáir málaflokkar sem auðlindamálin eru af mörgum drifin áfram af tilfinningum frekar en skynsemi. Fyrir það fyrsta vil ég benda á að þegar rætt er um auðlindir á Íslandi er nær eingöngu rætt um auðlindir á landi og í landi.

Get ég ekki skilyrðislaust skrifað upp á að allar auðlindir á og í landi séu þjóðareign?

Nei, það get ég ekki.

Og hvers vegna spyrja eflaust margir undrandi?
Vegna þess að auðlindir á landi og í landi er mjög flókið mál, miklu flóknara mál en þeir sem drifnir eru áfram af tilfinningum einum átta sig á.
Það eru margvíslegar auðlindir á og í landi sem eru í einkaeign og ekki tel ég að við því eigi að hrófla.
Förum austur í Skaftafellssýslur. Þar hafa margir bændur virkjað bæjarlækinn og svo er reyndar víðar. Á Snæfellsnesi hafa verið byggðar einkarafstöðvar, vatnsaflsstöðvar, sem framleiða mun meira rafmagn en eigandinn hefur þörf fyrir. Þar er umframrafmagnið einfaldlega selt inn á landsdreifikerfið, viljum við þjóðnýta litlu virkjanirnar í bæjarlækjunum eða þessar litlu en þó stærri vatnsaflsvirkjanir?
Ekki er ég tilbúinn að vinna að því.
Ein mikil l auðlind eru fallvötn Íslands með eru í raun gjöful fiskimið. Þar hefur verið staðið vel að þróun mála og þess vandlega gætt að ekki sé gengið á stofnana og ekki nóg með það; mikil ræktun á sér stað víðast hvar þar sem þörf er á.
Vil ég þjóðnýta allar veiðiár landsins til að færa þær í þjóðareign?
Mitt svar er afgerandi nei.
Öll orkuver landsins, bæði þau sem framleiða raforku eða heitt vatn, eru í opinberri eigu, ýmist ríkisins (Landsvirkjun) eða í eigu sveitarfélaga (Orkuveita Reykjavíkur).
En áður en þessir opinberu fyrirtæki hafa getað virkjað, hvort sem það eru vatnsföll, jarðgufa eða heitt vatn sótt með borun, hafa þau orðið að semja við landeigendur og sveitarfélög til að fá vinnsluleyfin.
Þetta rek ég hér til að sýna fram á að það gagnar lítið að hrópa á strætum og gatnamótum að allar auðlindir í og á landi skuli vera þjóðareign. Þeir sem það gera hafa engan veginn krufið málið til mergjar því ef strangasta krafa þeirra sem ákafastir eru næði fram að ganga yrði að fara út í stórfellda þjóðnýtingu.
Vill nokkur í alvöru standa að því?
Ég er eindregið fylgjandi því að öll stærstu orkuver okkar séu í opinberri eigu svo sem er í dag, ég mæli sterkt á móti því að þau verði einkavædd þó ekkert mæli á móti því að þar geti einkaaðilar komið að fjármögnun, eins og ég mæli gegn algjörri þjóðnýtingu auðlinda hversu smár sem þær eru.
Ég ætla að lokum að biðja alla að ræða þessi mál af yfirvegum, án upphrópana byggðum á tilfinningum eingöngu, sem er ágætt að hafa með í bland. En rökhyggja og skynsemi þarf þar einnig að koma að.
Þá vil ég ekki síður biðja alla að gera greinarmun á auðlindum og nýtingu auðlinda. Þessu hefur því miður verið ruglað saman endalaust í opinberri umræðu, þar skulum við gera skil á málum, auðlind er eitt, nýting hennar annað.
Hér hef ég eingöngu rætt um auðlindir í og á landi.
Ég ætla að ræða um auðlindir hafsins í annarri grein.

Athugasemdir

[Þorsteinn Sverrisson, 19.11.2010 kl. 11:57]

Alveg sammála Sigurður.  Þetta er vanhugsaður frasi.
http://www.steinisv.blog.is/blog/steinisv/entry/1107920/

Ef ríkið á allar auðlindir fær það hættulega mikið vald yfir gæðum sem það myndi úthluta með spillingu og í pólitískum tilgangi. Sjáum bara hvernig ríkisvaldið ræður fólk í opinberar stöður. Þetta yrði ekkert öðruvísi með úthlutun á nýtingarrétti auðlinda.

[Kjartan Sigurgeirsson, 19.11.2010 kl. 12:14]

Sæll Sigurður, það er alltaf gaman að lesa hugleiðingar þínar og skoðanir.  Ég verð að viðurkenna að mér leist ekkert á, fyrr en ég kom í lokakafla greinarninnar þar sem þú segir réttilega að gera verið greinarmun á auðlind og nýtingu auðlindar.  Með eignarhaldi þjóðarinnar á auðlindunum s.s. jarðvarma er loku fyrir það skotið að auðlindin verði seld úr landi án samþykkis eiganda, jafnvel að eigandinn(þjóðin) geti haft áhrif á nýtingu.  Væri betur komið málum með sölu á HS orku ef langtíma notkunarréttur hefði verið borinn undir þjóðina eða fulltrúa hennar á Alþingi áður en hann var seldur úr landi. 

Hvað varðar sölu veiðileyfa í ám og vötnum, spyr maður sig hvernig stendur á því að þeir sem hafa tekjur af fiskveiðum á hafi úti þurfa að borga veiðileyfagjald, en þeir sem selja veiðileyfi í ám þurfa ekki einu sinni að reikna virðisaukaskatt á leiguna.  Það má að nokkru leiti leggja að jöfnu kaup á jörð og kaup á fiskveiðikvóta, hvorutveggja gefur kaupanda rétt á að hafa af því tekjur, sá sem kaupir landið má nýta að vild þau hlunnindi sem jörðinni fylgja, kvótaeigandinn má að sama skapi veiða þann fisk sem hann hefur leyfi til  og selja. 

Ég hlakka til að sjá hugleiðingar þínar um auðlindir í hafi.

[Sigurður Grétar Guðmundsson, 21.11.2010 kl. 12:03]

Sæll Kjartan. Munurinn á veiðileyfi í hafi annarsvegar og í á ám og fljótum hinsvegar er sá að frá landnámi eru ár og fljót í einkaeigu, nú upp að mörkum þjóðlendna. Hins vegar var það ótvírætt fram til 1990 að ÞJÓÐIN átti öll hlunnindi í hafi hvort sem það var nýting á dýrum með kalt blóð eða heitt. Hins vegar voru þessi réttindi til nýtingar hafsins færð útgerðarmönnum á silfurfati af stjórnmálaöflum. Ég hef leitt rök að því að aldrei hafi útgerðarmönnum verið réttur eitraðri bikar. Þeir væru betur komnir í dag ef þeir hefðu aldrei fengið hið frjálsa framsal og eignarhald á kvótanum, þessa gjörð er orsök þess að íslensk útgerð er skuldugasta atvinnugrein á Íslandi.

Þú segir:

Með eignarhaldi þjóðarinnar á auðlindunum s.s. jarðvarma er loku fyrir það skotið að auðlindin verði seld úr landi án samþykkis eiganda,

Það er nú svo að allar auðlindir, heitt vatn eða jarðgufa er ekki í eigu þjóðarinnar nema auðlindirnar séu fyrir ofan byggð eða í þjóðlendum Þegar Hitaveita Reykjavíkur hóf að leggja hitaveitu fyrir 70 árum þá urðu Reykvíkingar að semja við bændur í Mosfellsdal til að fá vatn gegn greiðslu. Síðar gat Reykjavíkurborg borað í Laugardal án þess að spyrja nokkurn vegna þess að borgin átti landið. Akranes og Borgarnes lögðu hitaveitu frá Deildartunguhver eftir að hafa samið við landeigandann og þar með eiganda hversins.

Hefurðu leitt hugann að því að meira að segja frægasti hver í heimi, Geysir, er í einkaeigu. þjóðin á hann ekki.

[Sigurður (IP-tala skráð) 21.11.2010 kl. 23:08]

Reglulega vandaður pistill. Takk fyrir það.